Allkunne - Nynorsk digitalt oppslagsverk

Aleine saman – korona og kulturen

No er mange aleine, men me er det saman. Kva kan kunsten seie oss om denne spesielle tida vi er i?

Tema: Språkfakta

Språkfakta 2015 er ei forteljing om språk i Noreg og verda. På allkunne.no kan du no lese utdrag frå Språkfakta 2015 i ein interaktiv presentasjon.

Wenche Medbøe

Wenche Medbøe, skodespelar og iscenesetjar. Gjennom mange tiår på Det Norske Teatret har ho spela i meir enn hundre roller.

Engvald Bakkan

Engvald Bakkan, apotekar og forfattar, var ei lågmælt forfattarrøyst frå skog- og heiebygda Åmli i Aust-Agder.

Rolf Søder

Rolf Søder, skodespelar, medverka i teater, film, radio og fjernsyn, ein allsidig artist som fekk folk til å le, men som særleg utmerkte seg i samfunnskritiske roller.

Nordsamisk - På nordsamisk er ordet som tyder ‘ikkje’ eit verb.

Nynorsk skriftkultur år for år 1646—2019.

Miranda Bødtker

Miranda Bødtker var mønsterteiknar og forskingsformidlar. Ho laga tusenvis av illustrasjonar innanfor fleire vitskapsgreiner, med særleg vekt på botanikk.

Magnhild Hagelia

Magnhild Hagelia, politikar. Ho representerte Arbeidarpartiet på Stortinget i 16 år og var den første kvinna i presidentskapet.

Jan Olav Fretland

Jan Olav Fretland er fagbokforfattar og dosent i norskdidaktikk ved Høgskulen på Vestlandet. Han har vore sentral i arbeidet med norsk språkrøkt gjennom tre tiår.

Svein Olav Langåker

Svein Olav Brandtzæg Langåker, statsvitar og journalist, redaktør og prosjektleiar i dei nynorske nettavisene Framtida.no og Framtidajunior.no.

Jon Auklend

Jon Auklend var lyrikar, lærar og lærebokforfattar. Han debuterte som forfattar med sogediktet Erling Skjalgsson i 1930.

Irene Larsen

Irene Larsen er lyrikar og lærar. Den sjøsamiske bakgrunnen hennar gir farge til ein kontrastfylt og biletrik poesi om det nordnorske livet.

Eli Oftedal

Eli Oftedal, omsetjar, «kjøkenskrivar» og radiokåsør.

Olaf Kullmann

Olaf Bryn Kullmann, jurist, marineoffiser og pasifist. Han agiterte mot krig, vart frådømd stillinga som marineoffiser og skipa organisasjonen Folkereisning mot krig.

Ove Røsbak

Ove Røsbak, forfattar og sceneartist med både barn og vaksne som målgrupper. Røsbak skapte stort oppstyr då han la fram opplysningar om Alf Prøysen si legning.

Gulatingslova

Gulatingslova er det gamle lovverket for store delar av Vestlandet, nedskrive frå slutten av 1000-talet til 1250, med munnleg overlevering før det. Namnet Gulating er etter tingstaden i Gulen, som ligg i ytre Sogn. Lova vart avløyst av Magnus Lagabøtes landslov i 1274.

Trekongemøte

Trekongemøte, nemning frå nyare tid på møte mellom dei nordiske kongane og utanriksministrane deira, for å understreke nøytralitetspolitikken under dei to verdskrigane.

Klassisk musikk

Klassisk musikk er ei nemning som kan ha ulike tydingar. I daglegtale er omgrepet vanlegvis brukt om europeisk kunstmusikk frå barokken til tidleg på 1900-talet.

Ivar Aasen-tunet

Ivar Aasen-tunet i Ørsta er eit nasjonalt dokumentasjons- og opplevingssenter for nynorsk skriftkultur.

Ivar Aasen

Ivar Andreas Aasen, språkforskar, språkgrunnleggjar og diktar. Han endra den språklege framtida i Noreg og forma skriftspråket nynorsk.

Det periodiske systemet

Det periodiske systemet inneheld alle byggjesteinane i naturen og universet, sette inn i eit system etter vekt og eigenskapar.

Fanny Holmin

Fanny Holmin er redaktør, lyrikar og utøvar i eigne sceneproduksjonar. Tekstane og kunsten hennar har eit vidt spenn, med nyskapande og kreative uttrykk.

Ideologi

Ideologi er oppskrifter på korleis ein vil at samfunnet skal vere. Somme meiner at ideologiar er eit gode, andre er skeptiske til ideologisk tenking.

Mona Fossdal

Mona Fossdal, grafisk formgivar og illustratør, forfattarar og lektor. Ho har illustrert og skrive fleire barnebøker. Ho blandar det visuelle og det musikalske til ein heilskap.

Hulda Garborg

Hulda Garborg, forfattar og kulturentrepenør og folkeopplysar.

Skeiv teori (queer theory)

Skeiv teori (engelsk: queer theory) er teoriar som tek for seg spørsmål om kjønnsidentitet og seksualitet.

Odd Nordstoga

Odd Nordstoga er ein folkekjær artist som syng på nynorsk og dialekt. Nordstoga er festspeldiktar saman med Stein Versto under Dei nynorske festspela i 2020.

Dei nynorske festspela

Dei nynorske festspela er ein nasjonal festival som feirar den nynorske skriftkulturen. I 2020 vert det arrangert digitale festspel.

Likeverd

Likeverd vil seie at noko har like stort verd. Forståinga av at alle menneske har like stort verd, er eit viktig grunnlag for demokrati og menneskerettar.

Stein Versto

Stein Versto er ein allsidig kulturarbeidar og forfattar. Versto er festspeldiktar saman med Odd Nordstoga under Dei nynorske festspela i 2020.

Klimasøksmål

Klimasøksmål er rettsprosessar der kjernen i konflikten mellom partane er klimapolitikk.

Island

Island er det nordiske landet som ligg lengst vest. Det vart folkesett av vestlendingar på 800-talet, og har i dag ca. 365 000 innbyggjarar.

Greta Thunberg

Greta Thunberg er ein ung, svensk miljøaktivist. I 2018 byrja ho ein skulestreik for klimaet. Aksjonen har sidan utvikla seg til eit globalt klimaopprør blant barn og unge.

Ytringsfridom

Ytringsfridom er fridomen for alle til å uttrykkje seg fritt og uhindra. Utan ytringsfridom er ikkje demokrati mogleg.

Klimaflyktning

Klimaflyktning er eit omgrep i daglegtalen som blir brukt om personar som må forlate heimen sin på grunn av konsekvensar av klimaendringar.

Økosystem

Eit økosystem er summen av alle produsentane, konsumentane, nedbrytarane og miljøet som finst i eit geografisk avgrensa område.

Frostatingslova

Frostatingslova er det gamle lovverket for Trøndelag og tilstøytande område, nedskrive frå 1050 til 1200, med munnleg overlevering før det.

Demokratiteori

Kva er demokrati, og kva er dei viktigaste verdiane i demokratiet? Demokratiteori er eit forskingsfelt som prøver å gi svar på slike spørsmål.

Internasjonal politikk

Internasjonal politikk er all samhandling som går føre seg over landegrensene, både mellom statar og mellom organisasjonar.

Berekraftig utvikling

Berekraftig utvikling er utvikling som tilfredsstiller dei menneskelege behova som finst i dag, utan å øydeleggje for komande generasjonar.

Nynorsk

Det nynorske skriftspråket byggjer på norsk folkemål. Dei fleste norsktalande nyttar eit språksystem og eit ordtilfang som ligg nærmare nynorsk enn bokmål.

Bly

Bly, grunnstoff, eit tungmetall som er giftig for både dyr, menneske og miljø.

Signe Kristin Djuve

Signe Kristin Djuve, lyrikar og pedagog. Både i dikta og i fagtekstane sine skildra ho korleis menneske ofte kjem til kort når det gjeld å nå fram til kvarandre.

Temaside: Den nynorske skjønnlitteraturen 1850–2015

Over 1400 har debutert med skjønnlitteratur i bokform på nynorsk og dialekt etter at Ivar Aasen fann att det nynorske skriftspråket.

Gunvor Hofmo

Gunvor Hofmo, poet. Med sine mørke dikt om smerte, sorg og tap er Hofmo ein av dei viktigaste modernistane i norsk lyrikkhistorie.

Dagen i dag Juli 2020

Nynorsk kulturhistorie
All verdas språk

Søk

Baskisk - Norsk ansjos kjem truleg av baskisk antxoa 'ansjos'.

Nynorsk skriftkultur år for år 1646—2019.