Jacob Rasch var ein norsk skulemann og språkmann. Han samla ord frå stavangerdialekten og omsette delar av Romarbrevet til jærdialekt.
Jacob Rasch
Faktaboks
Jacob Rasch
- Fødd
- 27. desember 1669, Kvalbein i Ogna (no Hå), Rogaland
- Død
- 1. oktober 1737, Christiania (no Oslo)
- Verke
- Skolemann
- Familie
-
Foreldre: Sorenskriver Michel Gundersen (1630–1706/07) og Sophie Jacobsdatter Rasch (1647–1728).
Gift 4.2.1712 i Gjerpen med Anna Dorothea Weyer (1673–27.9.1717), datter av borgermester i Skien Hercules Weyer og Annichen Clausdatter; 2) 1719 i Christiania med Anna Deichman (6.5.1700–12.12.1754), datter av biskop i Christiania Bartholomæus Deichman (1671–1731) og Else Rosenmeyer (ca. 1669–1745).
Morfar til Jacob Juel (1744–1800) og Maren Juel (1749–1815); morbror til Michael Heiberg (ca. 1705–1757).
Jacob Rasch. Måleri i Oslo bymuseeum. Bilete frå Norsk biografisk leksikon
Bakgrunn
Jacob Rasch var fødd på Kvalbein i Ogna (no Hå) i Rogaland og døydde i Kristiania (no Oslo). Han tok eksamen ved den lærde skulen i Stavanger i 1688, teologisk embetseksamen ved universitetet i København i 1692 og vart magister philosophiae i 1696.
Språk og dialektar
Rasch var interessert i mange fag, studerte medisin og språk, mellom anna gresk, hebraisk, syrisk, kaldeisk og arabisk, og skreiv om emne i medisin, botanikk, matematikk, jus og filosofi. Særleg var han oppteken av norsk historie og filologi. Frå 1700 var han huslærar hos admiral Frederik Giedde i Danmark, og frå 1706 til han døydde, var han rektor ved katedralskulen i Kristiania.
For å auke kunnskapen om norsk språk gjorde han framlegg om å samle inn materiale frå norske dialektar. Sjølv laga han ei ordsamling frå stavangerdialekten og omsette til jærmål første kapitlet av Romarbrevet. Ein dansk grammatikk med døme frå norske dialektar vart aldri fullført.
Når det galdt skriftspråket, ønskte han ei rettskriving som bygde meir på talemålet. Han ville gjere dansk til skulefag og gjekk inn for dansk som opplæringsspråk i staden for latin i den lærde skulen.
Les meir i Store norske leksikon
Litteratur
- Jarle Bondevik: Og Ordet vart nynorsk. Soga åt den nynorske bibelen. Bergen 2003
- Kåre Dreyer Dybdahl: «Romerbrevet på Jærmål», Maal og Minne nr. 1–2/1989
- Sigurd Kolsrud: «Eldste nynorske bibeltekst: Jacob Rasch c. 1700», Syn og Segn 1950
- Jacob Rasch: Norsk ordsamling. Stavanger 1698. Oslo 1957
- Per Seland: «Vestlandsslekten Rasch», Norsk slektshistorisk tidsskrift, bd. XXXII, hefte III. Oslo 1990
- Kjell Venås: Den fyrste morgonblånen. Tekster på norsk frå dansketida. Oslo 1990
Kommentarar
Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.
Du må være logga inn for å kommentere.