I november 1700 vart russarane slått i slaget ved Narva.
Den store nordiske krigen var ein nordeuropeisk storkrig mellom 1700 og 1721, som vart utkjempa mellom Danmark-Norge, Sachsen–Polen, Russland, Preussen og Hannover på den eine sida, og Sverige under Karl 12 på den andre.
Resultatet av krigen var at Sverige vart detronisert som europeisk stormakt, fortrengt av Russland. Krigen er den lengste krigen Noreg har vore med i, og var òg den dødelegaste, men ut av krigen kom ein varig fred i Norden.
Krigen braut ut i 1700, då danskekongen, den russiske tsaren og den polsk-litauiske riksstyraren gjekk til angrep på Sverige samtidig. Håpet var å svekke det svensk riket under den unge kong Karl 12., men svenskekongen viste seg å vere ein svært dyktig strateg. Danmark-Noreg vart straks nedkjempa og måtte slutte fred same året. Russland og Polen vart slått tilbake.
Den svenske hæren si overmakt kom til syne då ein fire gonger så stor russisk hær vart slått tilbake i slaget ved Narva i november 1700. I staden kom Karl 12. på offensiven og leidde eit felttog austover, djupt inn i Russland. Her møtte han derimot ein uovervinneleg fiende, den russiske vinteren.
Karl 12. hadde håpt å utradere den russiske hæren, men to tredjedelar av hans eigen armé døydde av frost og svolt. I 1709 kringsette svenskane likevel Poltava i Ukraina. No greidde dei derimot ikkje å stå imot ein overlegen og meir moderne russisk hær. Store delar av dei svenske styrkane vart tekne til fange, og Karl 12. flykta til Det ottomanske riket, der han prøvde å få i stand ein ny allianse. Der var han i fem år, medan russarane erobra svenske område ved Austersjøen. Danmark-Noreg gjekk samtidig inn i krigen igjen, i 1709.
Stemninga for fred var no sterk i Sverige, men Karl 12. prøvde å halde fast på ein sterk internasjonal posisjon. I staden gjekk han difor til åtak på Noreg i 1716 og inntok Kristiania, men greidde ikkje å halde på stillinga. Ført an av Peter Wessel Tordenskjold kutta den dansk-norske flåten forsyningslinjene under felttoget.
Til gjengjeld slutta svenskane våpenkvile med russarane og våga difor ein ny invasjon i Noreg i 1718. Men Karl 12. vart skoten ved Fredsrikshald festning, og svenskane trekte seg på ny tilbake. Sverige stod sterkt svekt tilbake etter fredsslutninga med Danmark-Noreg i 1720. Nordmennene hadde lidd mykje, i omfattande soldatutskrivingar, høge skattar og uhorvelege dødstal. No vart det derimot nordisk fred i lang tid.
Kommentarar
Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.
Du må være logga inn for å kommentere.