OPS (Offentleg-privat samarbeid)

På oppdrag frå Samferdselsdepartementet evaluerte Transportøkonomisk institutt (TØI) og Dovre International i 2007 dei tre OPS-prosjekta frå 2001. I evalueringsrapporten vart det konkludert med fleire positive verknader og gode effektiviseringsgevinstar. Det vart konstatert at utbyggingsprosessen hadde gått raskare enn det som var vanleg ved tilsvarande prosjekt, og at det var ein fordel å vere fristilt frå årlege budsjetteringar i offentlege organ.

Det er i hovudsak partia på høgresida i politikken som har vore pådrivarar for OPS. Vanlege argument har vore at ordninga legg til rette for ein meir effektiv prosess, med raskare igangsetjing, mindre byråkrati og meir langsiktig planlegging. Det offentlege ber mindre av risikoen, ved at den private aktøren får alle kostnader ved ei eventuell forseinking av prosjektet.

Politikarar frå sentrum og venstresida i politikken har vore kritiske til OPS. Argumenta har vore høgare rentekostnader, med større totalkostnad for prosjektet, og ein generell skepsis til at private aktørar vert for tungt involverte i offentlege prosjekt. Også fagrørsla og frittståande organisasjonar har markert seg som OPS-motstandarar. Det er samstundes verdt å merke seg at dei første forsøka med OPS vart initierte av den reine Arbeidarparti-regjeringa Stoltenberg I. OPS-prosjekta i 2001 vart godkjende av nesten alle partia på Stortinget, der berre Sosialistisk Venstreparti røysta imot.

I dei skandinaviske landa er bruken av OPS førebels avgrensa. Storbritannia vert sett på som det store føregangslandet for OPS, eller PPP (Public-Private Partnership). Privatiseringa skaut for alvor fart då Margaret Thatcher kom til makta i 1979, men det var først Major-regjeringa som tok i bruk OPS frå 1992 og utover. Erfaringane er blanda. Også i Storbritannia vert det meldt om raskare utbyggingar. Samstundes har det vore problematisk at rekninga og rentekostnadene vert skuva fram i tid. Dei seinare åra har britiske politikarar peika på store budsjettproblem på grunn av tidlegare utbyggingar, og har signalisert endring i bruken av OPS.

På oppdrag frå den norske tenkesmia Manifest har professorane Allyson Pollock og David Price ved Queen Mary University of London utarbeidd ein større rapport om dei britiske erfaringane med OPS i helsesektoren. Rapporten kom i 2013. I Storbritannia har OPS først og fremst vorte brukt ved bygging av sjukehus og skular. Ved sidan av gjeldsproblema som det offentlege etter kvart hamnar i, vert det peika på høge profittkrav frå aksjonærane, noko som driv opp kostnadene.

Både Høgre, Framstegspartiet og Venstre har programfesta at OPS er ein ønskjeleg måte å få i gang meir vegutbygging på. I statsbudsjettet for 2015 vart det vedteke å starte tre større prosjekt: Rv. 555 Sotrasambandet i Hordaland, Rv. 3/25 Hamar – Elverum i Hedmark og E10/Rv. 85 mellom Tjeldsundet og Langvassbukt i Nordland. Regjeringa Solberg oppmoda kommunane til i større grad å ta i bruk OPS og fekk produsert utgreiingsarbeid, der fordelar og ulemper med OPS er synleggjorde.

• statsvitskap
• samfunnsøkonomi
• forvaltning