Helgi Valtýsson

Helgi Valtýsson var fødd i Loðmundarfirði på Island og døydde på Akranesi på Island. Han tok lærarutdanning i Noreg, med eksamen frå Volda lærarskule i 1900. I 1902 gifta han seg med Severine Sørheim frå Volda. Frå 1900 til 1913 var han lærar på Island, men reiste tilbake i Oslo og gjekk Statens gymnastikkskole i Oslo i 1903–1904.

Valtýsson var redaksjonssekretær i Gula Tidend i 1913–1916, lærar ved Valdres folkehøgskule i 1916–1917 og ved Voss offentlege landsgymnas i 1917–1920. I 1920 vart Valtýsson leiar for eit islandsk avdelingskontor for forsikringsselskapet Andvake på Island.

Etter mønster frå dei norske ungdomslaga var Valtýsson med på å skipe Ungmennafélag Íslands på Island i 1907. Året før hadde han fått i gang Ungmennafélag Reykjavíkur. I 1909 grunnla han Skinfaxi, organ for ungdomslagsrørsla på Island, og var redaktør fram til 1911.

I Noreg var han òg aktiv i ungdomslagsrørsla, som talar og som talsmann for kultursamarbeid mellom Noreg og Island. I 1908 var han ein av talarane på det store norrøne stemnet på Voss, som Noregs Ungdomslag skipa til. På Firda-stemnet i Stryn i 1914 heldt han føredrag om «Frendefolki, islendingar og nordmenner, i gamal og ny tid».

I åra 1901–1902 hadde Valtýsson fleire omsetjingar frå islandsk til landsmål på trykk i Den 17de mai. Han var dermed ein av dei første som omsette islandsk lyrikk til norsk.

Valtýsson debuterte som forfattar av eigne verk i 1908 med Blýants-myndir. Vísur og ljóð. I tillegg til dikt på islandsk inneheld boka eit helsingsdikt til kona på dansk-norsk, fem eigne dikt på landsmål og ein bolk omsetjingar til landsmål av åtte islandske forfattarar fødde på 1800-talet. Alt tyder på at dette er den første større presentasjonen av islandsk lyrikk på norsk.

Boka Blýants-myndir. Vísur og ljóð har også eit kapittel med rettleiing om uttale av islandsk, ei islandsk-norsk ordliste og eit «Etter-spel», der Valtýsson skriv at han gir boka si som ei helsing til Noreg, og at «… det vilde vera ein vinning for nynorsk dikting aa verta meir kjend med islendsk lyrik». I 1936 gav han ut novellesamlinga Væringjar. Etter det skreiv han fleire bøker på islandsk, både skjønnlitterære og historiske.

• Islands litteratur
• landsmål
• Noregs Ungdomslag
• omsetjing

• Olav Hoprekstad (red.): Bondeungdomslaget Ervingen. 1900–1950. Bergen 1950
• Conrad Clausen (red.): Islands tusund år. Dikt i utval. Bergen 1970
• Jan Kløvstad (red.): Ungdomslaget. Noregs Ungdomslag 1896–1996. Oslo 1995
• Ivar Eskeland: «Valtýsson, Helgi», Norsk allkunnebok, bd. X. Oslo 1964